Εργασία για τα Ιστορικά Σημεία της Βέροιας

Ιστορία Ο Ιερός Ναός Αναστάσεως Σωτήρος Χριστού είναι ένας απλός και λιτός ναός που βρίσκεται δίπλα στο δημαρχείο της πόλης. Ιδρύθηκε στην βυζαντινή περίοδο στα χρόνια του Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου από τον Ξένο Ψαλιδά, προς συγχώρηση των αμαρτιών του. Η κατασκευή ολοκληρώθηκε από την σύζυγό του Ευφροσύνη και εγκαινιάσθηκε το 1314-1315. Αρχικά η μονή πέρασε στην κυριότητα του μοναχού Ιγνάτιου Καλόθετου από την Χίο και λειτούργησε ως μία ανεξάρτητη μονή, έως και τα μέσα του 14ου αιώνα. Πιθανότατα όμως στα τέλη του 14ου αιώνα να παραχωρήθηκε στη Μονή Μεγίστης Λαύρας, ενώ κατά τον 18ο αιώνα το καθολικό είχε περάσει στη δικαιοδοσία πλέον της ιερά μητρόπολης της Βέροιας. Το κτήριο Ο αρχικός ναός ήταν μονόχωρος, ξυλόστεγος με ημιεξαγωνική κόγχη στο ιερό που έχει τη σπάνια μορφή ημιεξαγώνου. Στις αρχές του 18ου αι., κατά μήκος της βόρειας, δυτικής και νότιας στοάς κατασκευάστηκε κλειστό περίστωο, το οποίο κατεδαφίστηκε στον 20ο αι. Ο ναός στο εσωτερικό του είναι κατάγραφος με αγιογραφίες που φιλοτέχνησε, ο ζωγράφος Γεώργιος Καλλιέργης από τη Θεσσαλονίκη. Η εικονογράφηση χωρίζεται σε τρεις ζώνες: στην κατώτερη παριστάνονται ολόσωμοι άγιοι, στη μεσαία προτομές ευαγγελιστών, προφητών και αγίων, και στην ανώτερη σκηνές από το Δωδεκάορτο, με εξέχουσες τις σκηνές: της κοίμησης της Θεοτόκου, της Σταύρωσης, της καθόδου στον Άδη, οι οποίες βρίσκονται στα αβαθή αψιδώματα του βόρειου και νότιου τοίχου αντίστοιχα, προκειμένου να τονιστεί ο σωτηριολογικός χαρακτήρας τους και να τιμηθεί η ιδιότητα του Χριστού ως Σωτήρα. Στο ψευδοαρκοσόλιο της δυτικής πρόσοψης καθώς στην εξωτερική επιφάνεια του βόρειου τοίχου του αρχικού ναού σώζονται παραστάσεις κεκοιμημένων εντοπίων αρχόντων, όπως η Μαρία Συναδηνή από το 1326-1355 και το 1727 αντίστοιχα. ❮ ❯

Λίγα λόγια για τον Απ. Παύλο Ο Απόστολος Παύλος, που γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας από Ιουδαίους γονείς, υπήρξε αρχικά διώκτης της χριστιανικής θρησκείας και Φαρισαίος (μέλος θρησκευτικό-πολιτικής αίρεσης των Ιουδαίων). Ο βαθιά καλλιεργημένος αυτός άντρας, γνώστης της ελληνικής γλώσσας και στοιχείων της ελληνικής φιλοσοφίας, ασπάστηκε τη χριστιανική θρησκεία κατόπιν θείου οράματος στην περιοχή της Δαμασκού. Η επίσκεψή του στη Βέροια Ο Απόστολος Παύλος κήρυξε το Ευαγγέλιο σε μεγάλο αριθμό Ιουδαίων και Βεροιωτών που τότε πίστευαν στους Ολύμπιους Θεούς και άλλες ξενόφερτες λατρείες. Το κήρυγμά του είχε μεγάλη απήχηση και από την πρώτη επίσκεψη στη μακεδονική πόλη προσηλύτισε στη νέα θρησκεία πολλούς Βεροιώτες. Ο Απ. Παύλος επισκέφτηκε δύο φορές ακόμα τη Βέροια, το 56 μ.Χ. και στις αρχές του 57 μ.Χ. κατά το ταξίδι από τη Μικρά Ασία στην Ελλάδα. Το Βήμα του Απ. Παύλου Όπως γίνεται γνωστό από τις Πράξεις των Αποστόλων, ο Παύλος δίδαξε και στους Εθνικούς της Βέροιας. Η διδασκαλία αυτή, σύμφωνα με την παράδοση, τοποθετείται σε χώρο εκτός των τειχών της πόλης, ο οποίος μέχρι σήμερα είναι γνωστός με την ονομασία «Βήμα του Αποστόλου Παύλου». Η ακρίβεια του χώρου δεν μπορεί να αποδειχθεί αλλά μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν. Σύμφωνα με κάποιες από αυτές, ο τόπος όπου μίλησε ο Παύλος ήταν το "Βήμα", όπου την εποχή εκείνη διάφορες προσωπικότητες ανέπτυσσαν τις θέσεις και τις απόψεις τους. Ο τόπος αυτός συνήθως βρισκόταν εκτός των τειχών των πόλεων, κάτι που συνηγορεί στην περίπτωση της Βέροιας, ώστε το Βήμα του Αποστόλου να Παύλου, να είναι στην πραγματικότητα ο τόπος απ’ όπου αυτός απευθύνθηκε στους Βεροιείς. Στο σημείο όπου ο Απ. Παύλος κήρυξε τη χριστιανική πίστη, βρίσκεται σήμερα ένα θρησκευτικό μνημείο, το λεγόμενο «Βήμα του Απ. Παύλου», λίγα μόλις μέτρα μακριά από την πλατεία Ωρολογίου (Ρακτιβάν) στο κέντρο της πόλης. Εδώ σώζονται οι ρωμαϊκές πλάκες του 1ου αιώνα, πάνω στις οποίες, σύμφωνα με την παράδοση, στεκόταν ο Απόστολος των Εθνών κατά τη διάρκεια του κηρύγματός του, προσδίδοντας στο μνημείο μια ιδιαίτερη ιστορική, θρησκευτική και συναισθηματική αξία. Ο ευρύτερος χώρος Ο ευρύτερος χώρος όπου βρίσκεται το Βήμα του Αποστόλου Παύλου φαίνεται πως διατήρησε την ιερότητά του στο πέρασμα των αιώνων. Ήδη, από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες πολύ κοντά στο Βήμα, στο χώρο όπου σήμερα βρίσκεται το Τζαμί του Μεντρεσέ, κτίστηκε ναός προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου. Σύμφωνα με κάποιες απόψεις, ο ναός κτίστηκε πάνω σε παλαιότερο αρχαίο ιερό προς τιμήν της Ευνομίας. Μετά την οθωμανική κατάκτηση ο ναός του Αποστόλου Παύλου φέρεται να είναι ένας από αυτούς που οι Οθωμανοί μετέτρεψαν σε τεμένη, ενώ στο παρακείμενο "Βήμα" δημιουργήθηκε υπαίθριος τόπος προσευχής, με ξύλινο κουβούκλιο και μιναρέ, κατασκευή η οποία παρέμεινε για αρκετά χρόνια μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Οθωμανούς. Μετατροπές στο Βήμα του Αποστόλου Παύλου Περίπου στα τέλη της δεκαετίας του 1920 αρχίζουν και παρατηρούνται οικοδομικές μετατροπές στον τόπο του Βήματος, ενώ λαμβάνουν χώρα και θρησκευτικές εκδηλώσεις προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου. Η ουσιαστική διαμόρφωση του χώρου ολοκληρώθηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 με δαπάνες της Όλγας Μιχαηλίδου, από τη Θεσσαλονίκη. Το νέο "Βήμα" εγκαινιάστηκε το έτος 1961, ενώ το έτος 1963 το επισκέφτηκε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, ο οποίος συναντήθηκε με την δωρήτρια, την οποία συνεχάρη για την προσφορά της. Το μνημείο είναι διακοσμημένο με εντυπωσιακές ψηφιδωτές αγιογραφίες ενώ στο περιβάλλοντα χώρο τοποθετήθηκε πρόσφατα ανδριάντας του Αποστόλου των Εθνών Παύλου, δωρεά του Πατριαρχείου Μόσχας και της Ρωσικής Ακαδημίας Τεχνών. Εκτός από την εικόνα του Αποστόλου Παύλου που είναι φτιαγμένη με ψηφιδωτά, δεξιά και αριστερά υπάρχουν δύο ψηφιδωτές παραστάσεις σε ημικυκλική μορφή, η μία με το όραμα του Απ. Παύλου (να του λέει ο άγγελος να πάει στη Μακεδονία) και η άλλη με τον Απ. Παύλο να κηρύττει στους Βεροιείς το Ευαγγέλιο. Το «Βήμα του Απ. Παύλου» αποτελεί σήμερα αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της παρουσίας του Απ. Παύλου στη Βέροια και ένα παγκόσμιο μνημείο θρησκευτικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, προσελκύοντας κάθε χρόνο χιλιάδες επισκέπτες από κάθε γωνιά του πλανήτη. «Τα Παύλεια» Κάθε χρόνο, τον Ιούνιο, πραγματοποιείται στην πόλη της Βέροιας σειρά εκδηλώσεων προς τιμή του ιδρυτή της τοπικής εκκλησίας. Τα «Παύλεια» κορυφώνονται με το διορθόδοξο αρχιερατικό εσπερινό που τελείται στο Βήμα του Αποστόλου Παύλου την 29η Ιουνίου. Ώρες: Δευτέρα έως και Κυριακή, από τις 07:00 έως τις 20:30 Διεύθυνση: Αποστόλου Παύλου, Βέροια 591 32 Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2331 022270 ❮ ❯

Τοποθεσία Η Εβραϊκή συνοικία ή αλλιώς Μπαρμπούτα τοποθετείται βορειοδυτικά στο χάρτη της πόλης δίπλα στον ποταμό Τριπόταμο (σχηματίζεται από 3 ρεύματα). Ονομασία Η συνοικία βρίσκεται στην τοποθεσία Μπαρμπούτα, που οφείλει το όνομα της σε μία βρύση στην περιοχή η οποία διατηρείται ακόμα και σήμερα. Με το πέρασμα του χρόνου οι δυο περιοχές ταυτίστηκαν ως ένα βαθμό στη συνείδηση του κόσμου. Οικοδόμημα Η περιοχή είναι χτισμένη με μια καθαρά αμυντική πολεοδομική συγκρότηση και είναι απομονωμένη και περίκλειστη. Η απότομη κλίση του εδάφους από την πλευρά του ποταμού δημιουργεί μια φυσική οχύρωση για την συνοικία που διασφάλιζε την απομόνωση της. Ιστορία Η εβραϊκή παρουσία στη Βέροια χρονολογείται από τα ρωμαϊκά χρόνια. Την εποχή εκείνη (50 ή 51 και 57 μ.Χ.) επισκέφτηκε την πόλη ο Απόστολος Παύλος και κήρυξε στην συναγωγή της. Από τους 850 Εβραίους που κατοικούσαν στη Βέροια το 1943 οι 680 εκτοπίστηκαν από τις ναζιστικές αρχές κατοχής στο στρατόπεδο θανάτου Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Σήμερα Μέχρι σήμερα διατηρούνται 50 παλιά σπίτια μακεδονικής αρχιτεκτονικής και σε ορισμένα από αυτά υπάρχουν ακόμα και εβραϊκές επιγραφές. Τα σπίτια και η συναγωγή της συνοικίας αναστηλώθηκαν το 1977. Συναγωγή Τοποθεσία Στην καρδιά της συνοικίας βρίσκεται το κτήριο της Συναγωγής, η οποία είναι η αρχαιότερη στη Βόρεια Ελλάδα. Τοποθετείται στη βορειοδυτική πλευρά της συνοικίας δίπλα στην όχθη του Τριπόταμου. Λειτουργία τότε και σήμερα Η συναγωγή χρίστηκε το 1850 και λειτουργούσε ως κέντρο της θρησκευτικής και κοινωνικής ζωής της πολυάριθμης εβραϊκής κοινότητας της πόλης μέχρι την 1η Μαΐου 1943. Σήμερα συνεχίζει κατά περίσταση να λειτουργεί ως λατρευτικός χώρος, όταν οι Εβραίοι ταξιδεύουν και έρχονται για να προσευχηθούν. Επίσης αποτελεί ζωντανό μνημείο της διαχρονικής παρουσίας των Εβραίων στην πόλη και αντιπροσωπευτικό δείγμα της καλλιτεχνικής της παράδοσης. Τα αποκατεστημένα αρχοντικά μακεδονικής αρχιτεκτονικής του 18ου και 19ου αιώνα, το αναστυλωμένο κτήριο της Εβραϊκής συνοικίας και η πλούσια βλάστηση δίπλα στις όχθες του Τριπόταμου συνθέτουν ένα σπάνιο σύνολο ομορφιάς, ιδανικό για περιπάτους. ❮ ❯

Η Παλαιά Μητρόπολη της Βέροιας, είναι ένας από τους μεγαλύτερους μεσοβυζαντινούς ναούς των Βαλκανίων, χτισμένος τον 11ο αιώνα από τον επίσκοπο της πόλης Νικήτα. Πρόκειται για μια αριστουργηματικής αρχιτεκτονικής τρίκλιτη βασιλική παρουσιάζει ομοιότητες στο σχήμα με τον παλαιοχριστιανικό ναό του Αγ. Δημητρίου στη Θεσσαλονίκη. Τα χαρακτηριστικά εκείνα που προσδίδουν στην Παλαιά Μητρόπολη μοναδικότητα και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, καλλιτεχνική και ιστορική αξία είναι η ενσωμάτωση παλαιοχριστιανικών προτύπων, δίνοντας την εντύπωση ενός αρχαιότερου ναού σε σύγκριση με τα αντίστοιχα μνημεία της ίδιας περιόδου, Εντυπωσιακός είναι ο τοιχογραφικός διάκοσμος, ο οποίος φιλοξενεί μερικά από τα σπουδαιότερα έργα βυζαντινής ζωγραφικής του 12ου, 13ου και 14ου αιώνα. Έτσι, δίκαια χαρακτηρίζεται το στολίδι της Βυζαντινής Βέροιας. Μετά την κατάκτηση της Βέροιας από τους Τούρκους, τον 15ο αιώνα, μετατράπηκε σε μουσουλμανικό τέμενος με την ονομασία Χουνκιάρ Τζαμί Με την ολοκλήρωση των εργασιών αποκατάστασης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας το 2016, το μνημείο είναι επισκέψιμο, προσφέροντας στον επισκέπτη ένα μοναδικό ζωντανό ταξίδι στη Βυζαντινή ιστορία της πόλης. Ώρες: Δευτέρα έως και Κυριακή, από τις 10:00 έως τις 18:00 Διεύθυνση: Βασ. Κωνσταντίνου 32, Βέροια 591 32 Τηλέφωνο επικοινωνίας: 2331 022270 ❮ ❯

Η πόλη της Βέροιας αποτελούσε και αποτελεί ένα μωσαϊκό πολιτισμών. Μία πόλη δημιούργημα των λαών και του χρόνου που έχουν αφήσει τα σημάδια τους. Παντού συναντάς μνημεία κάθε εποχής, σημάδια κατοίκων ή κατακτητών της πόλης, στοιχεία που καταμαρτυρούν την ιστορία της. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να γνωρίσουμε την ιστορία και τον πολιτισμό ενός μουσουλμανικού κτιρίου μέσα από την αναζήτηση ιστορικών πηγών και μαρτυριών της τοπικής ιστορίας. Πρόκειται για το Μεντρεσέ Τζαμί, ένα από τα πιο αξιόλογα μνημεία οθωμανικής αρχιτεκτονικής, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο και το πιο καλοδιατηρημένο τζαμί στη Βέροια. Κτισμένο στα μέσα του 19ου αιώνα, οφείλει το όνομά του στον παρακείμενο μεντρεσέ, δηλαδή το μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο. Ο μιναρές του σώζεται ατόφιος ενώ στο εσωτερικό του διατηρεί αραβουργήματα, επιγραφές με ρητά από το Κοράνι και παραστάσεις τοπίων. Ιστορία Βρίσκεται στη νοτιοανατολική πλευρά της βυζαντινής πόλης. Η ονομασία του προϋποθέτει την ύπαρξη και άλλου κτιρίου, του Μεντρεσέ (ιεροδιδασκαλείου), μη σωζόμενου σήμερα. Είναι δίπλα και πίσω από το Βήμα του Αποστόλου Παύλου και το δημοτικό σχολείο. Σώζεται σε καλή κατάσταση. Χτίστηκε το 1850 με υλικά του βυζαντινού ναού του Αποστόλου Παύλου, που κατεδαφίστηκε, αφού προηγουμένως είχε μετατραπεί σε τζαμί από τον Μουσά Τσελεμπή, κατακτητή της πόλης. Στο πλάι του τζαμιού, μέχρι το 1922 υπήρχε ιεροδιδακτήριο (σχολείο) – μεντρεσές, που κάηκε, γι’ αυτό και πήρε το τζαμί το όνομα αυτό. Είχε κοινό περίβολο με το βήμα του Αποστόλου Παύλου, όπου γίνονταν ιερές, πνευματικές συζητήσεις. Το κτήριο Το κυρίως κτήριο Είναι χτισμένο από πυρόλιθους Έχει ύψος 10μ. Πρόκειται για μια απλή τετράγωνη δομή, με θόλο διαμέτρου 11,5 μέτρων που υποστηρίζεται από ένα δωδεκαγώνιο τύμπανο. το τύμπανο δεν είναι ορατό και ο θόλος φαίνεται να βρίσκεται ακριβώς στους τοίχους της κύριας αίθουσας. Ο θόλος ήταν χάλκινος και το εσωτερικό του ήταν διακοσμημένο με φυτικά μοτίβα χαρακτηριστικών της ισλαμικής τέχνης και των Κορανικών στίχων Το mihrab επιβιώνει, αν και καταστρέφεται, διατηρώντας ίχνη της πλούσιας χρωματικής του διακόσμησης. Ο μιναρές 5 μέρη: βάση , μεγάλος πύργος , εξώστης , μικρός πύργος , κορυφή 20μ. ύψος είναι ορατό ένα μαρμάρινο θραύσμα που έχει ληφθεί από τον αρχαίο ναό στην Ευνουμία. ❮ ❯

Ιστορία Το Βυζαντινό μουσείο της Βέροιας στεγάζεται σε ένα βιομηχανικό κτήριο των αρχών του 20ου αιώνα, τον υδροκίνητο αλευρόμυλο του Στέργιου Μάρκου, Βρίσκεται στη γειτονιά της διατηρητέας συνοικίας της Κυριώτισσας. Χτίστηκε το 1908-1911 στο διάστημα της εγκατάλειψης του από το 1960-1981 καταστρέφεται από πυρκαγιά. Αποκαθίσταται στα μέσα του 1990 και εγκαινιάζει τη πρώτη έκθεση του το 2002. Το κτήριο είναι ορθογώνιο και πέτρινο. Τα δάπεδα και η στέγη του είναι ξύλινα και αποτελείται από τέσσερις ορόφους. Ο κάθε όροφος φιλοξενεί μια πλούσια συλλογή φορητών εικόνων, τοιχογραφίες από ναούς και κοσμικά κτήρια, ψηφιδωτά δάπεδα, χειρόγραφα και παλαίτυπα έργα αγγεία πλαστικής και μικροτεχνείας, νομίσματα και ξυλόγλυπτα, ταφικά ευρήματα, αρχιτεκτονικά γλυπτά και μαρμάρινες επιγραφές. Ο στόχος Ο στόχος που φιλοδοξεί να πετύχει το μουσείο βασίζεται στην ιδέα ενός μουσείου με περιφερειακό χαρακτήρα, το οποίο θα παραπέμπει στον πολιτισμό όλης της κεντρικής και δυτικής Μακεδονίας, συμπληρώνοντας παράλληλα τις συλλογές της Θεσσαλονίκης. Οι εκθέσεις του μουσείου έχουν ως κύριο γνώμονα τον Βυζαντινό πολιτισμό και πιο συγκεκριμένα επικεντρώνει στη Βέροια περί την εποχή του Βυζαντίου. Ιστοσελίδα: https://www.byzantine-museum-veria.gr ❮ ❯

Η Κυριώτισσα ακολουθεί το αρχιτεκτονικό στυλ της Μπαρμπουτας. Θυμίζει τα παραδοσιακά σπίτια της Βαλκανικής περιόδου μεταξύ του 18ου και 19ου αιώνα. Πολλά από τα διατηρητέα σπίτια αναπαλαιώθηκαν και μετατράπηκαν σε χώρους αναψυχής και διασκέδασης. Η Κυριώτισσα της Βέροιας αποτελεί θαυμάσιο δείγμα πολυαρίθμων χριστιανικών συνοικιών που μαζί με τις μουσουλμανικές και την εβραϊκή συνοικία (Μπαρμπούτα) συνέθεταν τον αστικό ιστό στα χρόνια της οθωμανοκρατίας. Μέσα σε αυτές τις συνοικίες, υπάρχουν μικρές λιθόκτιστες χριστιανικές αλλά και βυζαντινές εκκλησιές. Κεντρικός ναός της Κυριωτισσας είναι ο Άγιος Σάββας, ο οποίος κτίστηκε στα μέσα του 14ου αιώνα και υπέστη ανακατασκευές στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι Ναοί της συνοικίας είναι οι εξής: Άγιος Σάββας - Παναγία Κυριώτισσα: παλαιότερη τρίκλιτη βασιλική του 14ου αιώνα Άγιος Ανδρέας: Μικρός μονόχωρος ναός του 15ου αιώνα Παναγία Γοργοϋπήκοος: Μονόχωρος ναός του 15ου αιώνα Υπαπαντή του Χριστού: Δίκλιτη βασιλική με νάρθηκα, η οποία ανοικοδομήθηκε στα ερείπια τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής με νάρθηκα. Οι παλαιότερες τοιχογραφίες του ναού (τελευταίο τέταρτο του 15ου αι.) σώζονται στην κόγχη του ιερού Άγιος Βλάσιος: Η αρχικά μονόχωρη εκκλησία (14ος αι.) διαμορφώθηκε σε τρίκλιτη, πιθανώς στα μέσα του 16ου αιώνα. Στα μέσα του 14ου αιώνα η εκκλησία επεκτάθηκε με την προσθήκη στοάς στη νότια πλευρά της και κοσμήθηκε με τοιχογραφίες Παναγία Βαλτεσσινή – Εισόδια της Θεοτόκου: Τρίκλιτη βασιλική των αρχών του 18ου αιώνα. Άγιοι Ανάργυροι: Μονόχωρος ναός των αρχών του 18ου αιώνα με υποτυπώδη νάρθηκα. Η ζωγραφική του ναού, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή, χρονολογείται στο έτος 1706. Το Αρχοντικό Σαράφογλου καταλαμβάνει δεσπόζουσα θέση σε μια τυπική οικοδομική νησίδα που εκτείνεται γύρω από τη μεταβυζαντινή εκκλησίας της Παναγίας Βαλτεσσινής. Η αρχική κατασκευή του κτιρίου ανήκει στον 18ο αιώνα. ❮ ❯